Znów długi artykuł… no po prostu o hormonach nie da się krótko 😉 Tym razem opisuję kolejny hormon, wytwarzany głównie przez nadnercza – DHEA. To hormon niezwykle ważny dla Twojego zdrowia, dlatego zapraszam do czytania!
DHEA (dehydroepiandrosteron) jest hormonem steroidowym, który powstaje z pregnenolonu. Jest wytwarzany przez nasze nadnercza, narządy płciowe oraz mózg. Jest często nazywany hormonem młodości, ponieważ wpływa na mnóstwo procesów, związanych z siłami witalnymi organizmu. DHEA może być przekształcone w DHEAs (siarczan DHEA) z pomocą sulfokinazy nadnerczowej lub w androstendion (który z kolei syntezuje się do testosteronu lub estrogenów).
Jest stosunkowo mało badań na temat używania siarczanu DHEA, dlatego nie jest rekomendowana jego suplementacja.1
Jak widać, odpowiednia ilość DHEA wpływa na ilość hormonów płciowych, dlatego tak ważne jest, aby nic nie zaburzało jego wydzielania. Niestety, tak jak w przypadku kortyzolu, gdy mamy problemy z nadnerczami, ilość DHEA zaczyna się wahać i mamy gotowe problemy.
Funkcje DHEA
Bierze udział w syntezie hormonów płciowych
Jak już wcześniej wspomniałam, DHEA jest prekursorem hormonów płciowych. Jego odpowiedni poziom w organizmie sprawia, że wzrasta poziom testosteronu i estrogenów. Suplementacja DHEA może być pomocna u kobiet w czasie menopauzy, aby podnieść poziom estrogenów i tym samym załagodzić jej objawy (uderzenia gorąca, wahania nastrojów, nocne poty, bezsenność)2.
Wspomaga pracę mózgu, poprawia pamięć i koncentrację
DHEA stymuluje produkcję neuronów, a także wzmacnia połączenia między ciałem migdałowatym, a hipokampem (które są centrum naszej pamięci). Dodatkowo obniża poziom kortyzolu i wspiera przy depresji.
Chroni serce, obniża ciśnienie tętnicze
Okazuje się, że zawały serca korelują z niskim poziomem DHEA3. Dodatkowo ten hormon obniża ciśnienie i redukuje poziom cholesterolu całkowitego (czyli po prostu wspiera podczas stanu zapalnego).
Zwiększa wrażliwość na insulinę
W tym badaniu4 przeprowadzono 6 miesięczną kurację DHEA, która doprowadziła do uwrażliwienia tkanek na insulinę i znacznie zwiększyła się tolerancja na glukozę. To pokazuje jak wiele hormonów ma wpływ na naszą gospodarkę cukrową oraz jak łatwo ją zaburzyć (oprócz DHEA i insuliny wpływ na poziom glukozy we krwi ma m.in. kortyzol, progesteron, leptyna, rezystyna, glukagon).
Zmniejsza stan zapalny
Wspiera także układ immunologiczny u chorych na HIV i przeciwdziała degeneracji neuronów. DHEA ma także kojący wpływ na nasze jelita – potrafi zbalansować odpowiedź układu odpornościowego i łagodzi stany zapalne w jelitach5.
Dodatkowo DHEA:
-
Wspomaga metabolizm
-
Wspiera zdrowy, regenerujący sen
-
Wspiera zdrowie kości i utrzymuje mięśnie w dobrej formie
-
Łagodzi objawy tocznia rumieniowatego układowego
-
Zwiększa odporność na stres – sprawia, że nasz organizm lepiej sobie z nim radzi
OŚ HPA
Przy okazji DHEA warto wspomnieć o osi HPA, czyli osi działania podwzgórza, przysadki mózgowej i nadnerczy. Kiedy nasze nadnercza są w kiepskiej kondycji, warto spojrzeć również wyżej, ponieważ może być problem z pracą podwzgórza lub przysadki.
Jak działa oś HPA?
Gdy podwzgórze otrzymuje sygnał, że hormonów nadnerczy jest zbyt mało, wtedy wydziela CRH (kortykoliberynę), które pobudza przysadkę do wydzielania ACTH, które następnie stymuluje nadnercza do wydzielania kortyzolu i DHEA oraz innych hormonów steroidowych. I dlatego, gdy mamy zbyt mało lub zbyt dużo DHEA, może to nie być problem z nadnerczami – one mogą pracować dobrze, jednak nie dostają sygnałów do produkcji hormonów od podwzgórza lub przysadki.
W ten sposób widać, że przy problemach z nadnerczami mogą być również problemy z podwzgórzem lub z niedoczynną przysadką i zawsze warto zwrócić na to uwagę, kiedy nie ma poprawy, mimo wprowadzenia terapii na nadnercza.
Co prowadzi do zbyt niskiego poziomu DHEA?
Codzienny stres
Na początku hormony nadnerczy są stale podniesione, jednak z czasem, kiedy nadnercza stają się coraz słabsze – poziom DHEA spada i nadnercza nie reagują na stymulację przysadki mózgowej.
Choroby gruczołów endokrynnych
Może to być choroba Addisona – pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, niedoczynność przysadki mózgowej, niedoczynność tarczycy lub inne choroby autoimmunologiczne.
Ciąża i antykoncepcja
Mogą spowodować niewielki spadek DHEA.
Skutki obniżonego poziomu DHEA
-
obniżona odporność na stres
-
wyższe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
-
większe ryzyko osteoporozy, cukrzycy, depresji
-
znacznie pogorszenie samopoczucia
-
osłabiona praca układu immunologicznego
-
szybsze starzenie się
- różnego rodzaju zaburzenia hormonalne
Co prowadzi do podwyższonego poziomu DHEA?
Codzienny stres
W początkowej fazie wypalenia nadnerczy podnosi się poziom kortyzolu i DHEA, a kiedy stres jest ciągły, to dochodzi do kumulacji.
Choroby nadnerczy
Guz kory nadnerczy lub nowotwór nadnerczy.
PCOS
W PCOS zazwyczaj mamy kilka zaburzeń hormonalnych. Najczęściej występujące to:
-
podwyższone estrogeny
-
niski progesteron
-
wysoka insulina
-
wysokie androgeny i DHEA
Hiperprolaktynemia
Prolaktyna zaburza działanie cyklu miesięcznego, a także ma bezpośredni wpływ na zwiększenie się poziomu androgenów, w tym DHEA6.
Nadwrażliwość na DHEA na poziomie komórkowym
Zdarza się, że nasz organizm może źle reagować nawet na normalne poziomy DHEA i androgenów i wtedy mamy symptomy podwyższonego poziomu DHEA, mimo że wyniki badań są w normie. Do tego typu zaburzeń zaliczamy łagodny rozrost gruczołu krokowego7 oraz łysienie androgenne8. W takim wypadku terapia powinna być skierowana na poprawę pracy układu odpornościowego i szerszą diagnostykę problemów hormonalnych.
Wrodzony przerost nadnerczy
Jest to choroba genetyczna i zazwyczaj daje o sobie znać na późniejszym etapie życia (wcześniej nie jest wykrywana). Kobiety z tą przypadłością dojrzewają normalnie, jednak po okresie dojrzewania pojawiają się problemy z nadmiarem androgenów. W takim wypadku poziom DHEA również wzrasta za bardzo. Zazwyczaj przerostowi nadnerczy towarzyszą objawy androgenizacji: hirsutyzm, łysienie, problemy z menstruacją i płodnością.
Wrodzony przerost nadnerczy występuje bardzo rzadko, jednak warto rozważyć tę diagnozę, gdy już wykluczyliśmy wszystkie inne przyczyny podwyższonego poziomu DHEA.
Skutki zbyt wysokiego DHEA
-
nadwaga
-
zmęczenie, niski poziom energii
-
hirsutyzm (nadmierne owłosienie u kobiet)
-
trądzik, tłusta cera
-
utrata włosów na głowie
-
zmiany nastrojów (zwiększenie poziomu irytacji, agresja, depresja)
-
niepłodność
-
redukcja rozmiaru piersi (u kobiet)
Jak zbadać poziom DHEA?
Profil dobowy ze śliny
Tutaj rekomenduję badanie ze śliny, ponieważ jest ono bardziej wiarygodne. Najlepiej wykonać profil dobowy kortyzolu i DHEA, aby zbadać pracę nadnerczy.
Dlaczego ślina? Przede wszystkim to badanie ma wysoką wartość diagnostyczną (ponieważ pokazuje nam ilość wolnego hormonu – bez przyłączonych białek czy innych metabolitów). Jednocześnie badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, a także łatwo je wykonać w domowych warunkach.
Oznaczenie ACTH
Przy bardzo niskich wartościach DHEA ze śliny, warto wykonać oznaczenie ACTH, aby zobaczyć, jak pracuje podwzgórze.
Suplementacja DHEA
Suplementacja DHEA może znacząco wpłynąć na poprawę jakości snu, zdolność koncentracji i uczenia się, a także wspiera płodność i zdolność radzenia sobie ze stresem.
Jednak DHEA może wywołać efekty uboczne związane z innymi hormonami. Kobiety mogą odczuć skutki androgenizacji: tłusta cera, hirsutyzm, głębszy głos, nieregularne miesiączki. Z kolei mężczyźni mogą odczuwać większe parcie na pęcherz, wzrost agresji i bolesność klatki piersiowej. Do innych efektów ubocznych należą: trądzik, bóle głowy, zmiany nastrojów, mdłości.
DHEA może również wpłynąć na wzrost poziomu insuliny i cholesterolu. Dodatkowo DHEA może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka piersi9, a także utrudniać wyjście z uzależnienia10. Dlatego suplementacja DHEA powinna pozostawać pod okiem doświadczonego specjalisty.
Przeciwwskazania do suplementacji DHEA
-
Ciąża i karmienie piersią
-
Cukrzyca
-
Nowotwory piersi, macicy, jajników
-
Endometrioza
-
Problemy z wątrobą
-
Depresja
-
PCOS
Interakcje z lekami
Dodatkowo suplementacja DHEA może wejść w interkacje z następującymi lekami:
Anastrozol
Niesteroidowy lek selektywnie hamujący aromatyzację, zmniejszający wytwarzanie estrogenów. DHEA może obniżać jego działanie.
Faslodex
Lek z receptorami estrogenowymi stosowany w leczeniu raka piersi. DHEA może obniżyć jego działanie.
Insulina
Insulina obniża działanie DHEA, dlatego suplementacja nie będzie skuteczna.
Antydepresanty
DHEA zwiększa poziom serotoniny (hormonu szczęścia). Antydepresanty również spełniają taką rolę i wtedy może dojść do zbyt dużego poziomu serotoniny, co prowadzi do problemów z sercem, dreszczy, niepokoju.
Antykoncepcja
Zazwyczaj zawiera syntetyczne estrogeny, dlatego suplementacja DHEA razem z antykoncepcją może prowadzić do przewagi estrogenowej.
Testosteron
Branie DHEA i testosteronu może prowadzić do zbyt dużego poziomu testosteronu i związanych z tym problemów.
Jak naturalnie podnieść poziom DHEA?
Jak widać, suplementacja DHEA może sprawiać problemy i prowadzić do przykrych skutków ubocznych lub wejść w interakcję z przyjmowanymi lekami. Dlatego omówię kilka sposobów na naturalną stymulację tego hormonu.
Część z porad zawarłam w artykule o kortyzolu. To, co obniża poziom kortyzolu, jednocześnie podwyższa poziom DHEA. Dlatego zapoznaj się z artykułem i radami na temat optymalizacji snu, redukcji stresu, używaniu adaptogenów i oddychaniu. Tutaj dodam jeszcze kilka rzeczy:
REDUKCJA STANÓW ZAPALNYCH
Przy bardzo złym samopoczuciu warto przeprowadzić pełną diagnostykę w kierunku zakażeń pasożytniczych, wirusowych i bakteryjnych. Zajmujemy się kompleksowo całym ciałem, uzupełniamy niedobory i dbamy o jelita, tarczycę, wątrobę i nadnercza. Warto również sprawdzić zęby, ponieważ często bywają źródłem ukrytych stanów zapalnych.
DIETA
Oprócz nieprzetworzonej żywności takiej jak: dobrej jakości mięso, jaja, ryby, warzywa, owoce, warto wprowadzić antyzapalne zioła: kurkumę, imbir, rozmaryn, tymianek, oregano, cynamon.
Wprowadzamy także omega 3 i GLA – oba działają silnie przeciwzapalnie, wpływają na pracę mózgu i balansują poziom hormonów.
Suplementujemy witaminę D, ponieważ udowodniono, że jej odpowiedni poziom wpływa na regulację DHEA11.
OLEJKI ETERYCZNE
Aromaterapia działa niezwykle kojąco, a także może wpłynąć na odpowiedni poziom hormonów. Aby zbalasnować DHEA przyda się olejek ylang-ylang, lawendowy, z drzewa sandałowego lub mięta pieprzowa.
ZIOŁA
Pochrzyn dziki – zawiera diosgeninę – naturalną substancję, która wspiera produkcję własnych hormonów, w tym podnosi poziom DHEA.
Różeniec górski (Rhodiola rosea) – zwiększa odporność na stres, wzmacnia układ nerwowy i naturalnie podnosi poziom DHEA w organizmie.
Źródła:
Gardner D. G., Shoback D., red. Lewiński A., Endokrynologia ogólna i kliniczna Greenspana, T. I., Wyd, Czelej
1 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25279570
2 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20541662
3 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14609305
4 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21566261
5 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27263829
6 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6090494
7 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4652646/
8 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22134564
9 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16702378
10 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20227436
11 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11972301
http://drjockers.com/10-tips-boost-dhea-levels/
http://joe.endocrinology-journals.org/content/163/1/1.full.pdf