Tarczyca wpływa na wiele istotnych funkcji w naszym organizmie. Bez hormonów tarczycowych praktycznie nie da się funkcjonować, dlatego dziś o tym, jak działają T3 i T4 oraz jaki wywierają na nas wpływ.
Tarczyca składa się z małych pęcherzyków, które są zbudowane z komórek gruczołowych. Komórki te, wypełnione są przejrzystą masą koloidalną. To właśnie tutaj znajduje się tyreoglobulina, która magazynuje tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3) – główne hormony tarczycowe.
Trochę chemii – czym dokładnie jest T3 i T4?
Główną funkcją gruczołu tarczowego jest wychwyt jodu i przekształcanie go w T3 i T4. Komórki tarczycy jako jedyne w naszym organizmie są w stanie magazynować jod. Łączą one jod i tyrozynę (aminokwas) – w ten sposób tworzą tyroksynę (T4) i trójjodotyroninę (T3).
Czyli hormony tarczycy są zasadniczo dwiema tyrozynami połączonymi za pomocą jodu w trzech lub czterech pozycjach na pierścieniach aromatycznych. Ważna jest liczba atomów jodu i ich pozycja. Generowanych jest kilka zróżnicowanych jodowanych cząsteczek, które mają małą lub praktycznie żadną aktywność biologiczną (tutaj przykładem jest rT3 – odwrotna trójjodotyronina).
Tak naprawdę T4 jest prohormonem, który ulega konwersji do T3 i to ono spełnia swoje funkcje w organizmie. Większość T3 pochodzi z odjodowania T4 w tkankach obwodowych, zwłaszcza w wątrobie, jelitach i nerkach (dlatego problemy z tymi narządami mogą wpłynąć na pracę tarczycy).
Są także inne rzeczy, które zaburzają konwersję do T3, np.
- przewlekłe stany zapalne,
- niedobory jodu, selenu, innych witamin i mikroelementów,
- zbyt duże restrykcje kaloryczne,
- zbyt mała ilość snu,
- niektóre leki (np. cukrzycowe, obniżające ciśnienie, sterydy) – więcej można o tym przeczytać TUTAJ.
- obciążenie toksynami środowiskowymi,
- przewlekły stres.
T4 może także zostać przekonwertowane do rT3 (reverse T3) – to niekatywna forma T3, która nie może zostać wykorzystana przez komórki. W takim wypadku podawanie syntetycznego hormonu T4 nie przyniesie oczekiwanej poprawy, ponieważ nadal będzie problem z konwersją hormonu do nieaktywnego rT3.
Praktycznie każda komórka naszego ciała posiada receptory na T3! A główne zadanie tego hormonu to regulacja metabolizmu. Tarczyca zdrowej osoby wytwarza około 80% T4 i około 20% T3, jednak T3 ma czterokrotnie większą „siłę” niż T4.
Dlaczego badamy wolne hormony tarczycy (fT3, fT4), a nie T3 i T4 całkowite?
Wszystko dlatego, że hormony tarczycowe łączą się z białkami. Tutaj główną rolę odgrywają trzy białka:
- globulina wiążąca tyroksynę (TBG)
- transtyretyna (TBPA)
- albumina
Większość hormonu jest przyłączona do białek – wolna tyroksyna (fT4) stanowi zaledwie 0,03% krążącej T4, a wolna trijodotyronina (fT3) – 0,3% krążącej T3. Białka nośnikowe pozwalają na utrzymanie stabilnej puli hormonów tarczycy, z których aktywne, wolne hormony są uwalniane przez komórki docelowe. Zaburzenia w produkcji lub pojemności białek, mogą powodować zmianę stężenia całkowitych hormonów tarczycy T4 i T3. To może prowadzić do błędnych wniosków co do stanu czynności tarczycy. Zaburzenia te natomiast nie mają wpływu na oznaczenie stężenia wolnych hormonów tarczycy (fT4 i fT3).
Wzrost stężenia TBG (np. w ciąży lub w czasie stosowania tabletek antykoncepcyjnych) u osób zdrowych może powodować podwyższenie stężenia całkowitej T4 – przy prawidłowych wartościach TSH i wolnych hormonów tarczycy.
To m.in. dlatego bardziej miarodajne jest badanie fT4, fT3, niż T4 i T3.
Aby jeszcze bardziej skomplikować, w pracy tarczycy jest bardzo istotne zjawisko dejodynazy. Są to enzymy, które wraz z T3 i T4 wyznaczają stężenie hormonów w komórkach tarczycy (właśnie w komórkach, a nie we krwi).
Wyróżniamy 3 typy dejodynazy:
Dejodynaza I (D1) – za jej pomocą T4 jest konwertowane do T3 w całym organizmie. Ten enzym jest bardzo wrażliwy na działanie stresu, toksyn, infekcji, chorób. To wtedy zostaje zaburzona konwersja T4 do T3. W tym wypadku TSH będzie w normie, a jednak będą występować objawy niedoczynności.
Dejodynaza II (D2) – tutaj T4 jest konwertowane do T3 tylko w obrębie przysadki mózgowej i mózgu. Dejodynaza II jest znacznie mniej wrażliwa na różnego rodzaju stresory, a dodatkowo działa odwrotnie w przypadku stresu – konwersja jest jeszcze bardziej stymulowana.
Dejodynaza III (D3) – obniża aktywność komórkową tarczycy przekształcając T4 do rT3 (reverse T3) – jest to nieaktywna forma T3, która nie może zostać wykorzystana przez komórki.
To dlatego badanie stężenia T3 i T4 w surowicy niewiele nam powie, ponieważ nie daje nam to informacji, ile hormonów znajduje się w komórkach – a to tak naprawdę tam wykonuje się cały efekt.
Oś podwzgórze-przysadka-tarczyca
Nasz układ hormonalny działa na różnego rodzaju osiach na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego, bądź dodatniego.
Wszystko tak naprawdę zaczyna się w naszym mózgu, a dokładnie od produkcji TRH (tyreoliberyny) w podwzgórzu. To stamtąd idzie informacja do przysadki, która wydziela TSH, które z kolei pobudza tarczycę do produkcji hormonów.
Oś podwzgórze – przysadka – tarczyca działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego – jeżeli T3 i T4 jest wystarczająco dużo, wtedy idzie sygnał do podwzgórza, które zmniejsza produkcję TRH. Tym samym spada również TSH i stąd jest informacja dla tarczycy, żeby zmniejszyć produkcję hormonów. Wszystko się balansuje odpowiednio.
Co się dzieje, gdy są jakieś choroby tarczycy?
Większość problemów z tarczycą powstaje na poziomie samej tarczycy, więc np. zmniejsza się ilość produkowanego T4 i T3. To z kolei daje sygnał do podwzgórza, które produkuje jeszcze więcej TRH, aby było jeszcze więcej TSH. Jednak tarczyca nie reaguje – jest jakby oporna na działanie TSH. Wtedy cały czas rośnie poziom TRH i TSH. Gdy występują objawy niedoczynności, zleca się badanie TSH i wychodzi zbyt wysoki poziom. W takim wypadku podejmuje się odpowiednie leczenie i wsparcie pracy tarczycy.
Zazwyczaj zawirowania z TSH są związane z chorobami tarczycy, jednak bywa i tak, że wina nie leży w samym TSH, a w nieodpowiednim poziomie TRH.
Możemy też wykluczyć problemy z tarczycą, jeżeli poziom TRH będzie zbyt niski, wtedy TSH będzie się mieściło w normie (tylko hormony tarczycy wtedy też będą nisko!).
Jeżeli badamy tylko TSH, możemy błędnie założyć, że wszystko jest dobrze z tarczycą!
Jakie są objawy zbyt niskiego TRH?
- Zmęczenie, niski poziom energii,
- Lekki wzrost masy ciała,
- Problemy z odczuwaniem sytości,
- Problemy ze snem,
- Obniżona temperatura ciała,
- Obniżone tętno,
Co wpływa na obniżenie TRH?
- Stres!
- Restrykcyjne, niskokaloryczne lub niskotłuszczowe diety,
- Stany zapalne w organizmie,
- Leptynooporność,
- Niektóre leki (sterydy, chemioterapia).
Jakie funkcje spełniają T3 i T4?
To bardzo istotne, aby hormony tarczycowe były wytwarzane w odpowiedniej ilości. Oto, jakie funkcje spełniają T4 i T3:
- Zwiększają aktywność enzymów oksydacyjnych oraz liczbę i wielkość mitochondriów w komórkach – co przyczynia się do zwiększenia ilości energii.
- Są odpowiedzialne za szybkość spalania i przemiany materii, dlatego też ich niski poziom blokuje proces redukcji nadmiernej tkanki tłuszczowej.
- Wpływają na metabolizm węglowodanów i tłuszczy (dlatego zmniejszenie ilości T3 i T4 prowadzi do upośledzenia przemiany tłuszczy i zwiększenia poziomu cholesterolu, fosfolipidów i trójglicerydów).
- Przyspieszają rozpad glikogenu w wątrobie.
- Pobudzają syntezę białek.
- Wzmagają zużycie witamin, a w szczególności witaminy B1, B2, B12, C i D. Zbyt mała ilość T4 upośledza zamianę karotenu w witaminę A, dlatego przy niedoczynności tarczycy, stężenie karotenu we krwi ulega wzrostowi, co objawia się żółtym zabarwieniem skóry. Mogą też rozwinąć się choroby z niedoboru witaminy A, jak kurza ślepota lub rogowacenie rogówek.
- Mają wpływ na metabolizm kości, fosforanów i wapnia.
- Pobudzają tworzenie się erytrocytów (czerwonych krwinek).
Jak rozpoznać problemy z tarczycą?
Oto lista objawów, które mogą wskazywać na niedoczynność lub nadczynność tarczycy:
NADCZYNNOŚĆ
- uczucie niepokoju
- uczucie irytacji, wahania nastrojów
- nerwowość
- hiperaktywność
- nadmierne pocenie się, wrażliwość na wysokie temperatury
- trzęsące się ręce
- nadmiernie wypadające włosy
- zaburzenia miesiączkowania
NIEDOCZYNNOŚĆ
- problemy ze snem
- przewlekłe zmęczenie, brak energii
- uczucie spowolnienia
- problemy z pamięcią / koncentracją
- sucha skóra
- depresja
- nadwrażliwość na niskie temperatury
- bóle stawów / mięśni
Obecnie mnóstwo osób ma problemy z tarczycą – utrudnia to codzienne funkcjonowanie i dosłownie odbiera radość życia. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jak dokładnie nasza tarczyca pracuje, oraz dlaczego czujemy się tak, a nie inaczej. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej, zapraszam do przeczytania innych artykułów:
Dlaczego samo TSH nie wystarcza, aby diagnozować choroby tarczycy?
Jak schudnąć z Hashimoto – poradnik krok po kroku
Źródła:
https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid/how-your-thyroid-works
https://www.endocrineweb.com/conditions/thyroid-nodules/thyroid-gland-controls-bodys-metabolism-how-it-works-symptoms-hyperthyroi
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3978256/
http://www.vivo.colostate.edu/hbooks/pathphys/endocrine/thyroid/chem.html
http://www.hormones.gr/91/article/article.html
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3433956/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6479377
http://ar.iiarjournals.org/content/31/1/89.fullhttps://www.mydr.com.au/health-images/thyroid-gland-and-thyroid-hormones
https://www.thyca.org/pap-fol/more/hormones/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4699302/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3687787/