Wątroba to narząd o bardzo szerokim spektrum działania, bierze udział m.in. w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów oraz w eliminacji hormonów. Każde zaburzenie funkcjonowania wątroby może więc zakłócać równowagę hormonalną organizmu. Dysfunkcja wątroby skutkuje zaburzeniem syntezy i metabolizmu białek, w tym również hormonów ingerując w skomplikowane zależności endokrynologiczne – osie podwzgórze-przysadka-gonady, podwzgórze-przysadka-tarczyca.

Oś podwzgórze – przysadka – tarczyca

Wątroba wspólnie z nerkami odpowiedzialna jest za około 30-40% pozatarczycowej konwersji tyroksyny (T4) do trijodotyroniny (T3) – (dzieje się to przez dejodynazę typu 1). Odpowiada także za syntezę globuliny wiążącej hormony tarczycy (TBG – thyroxine- -binding globulin). Dlatego też, ze względu na znaczny udział wątroby w metabolizmie hormonów tarczycy, zarówno ostre jak i przewlekłe schorzenia wątroby mają istotny wpływ na funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-tarczyca.

Jak niektóre choroby wątroby wpływają na tarczycę?

Niewydolność wątroby
Zmiany w zakresie stężeń hormonów tarczycy, które nie są skutkiem pierwotnych chorób tarczycy, lecz wynikiem ostrych lub przewlekłych chorób ogólnoustrojowych, w tym ostrej i przewlekłej niewydolności wątroby, zyskały miano „non-thyroidal illness syndrome” (NTIS). U chorych na marskość wątroby w stadium niewydolności najczęściej jest zwiększone fT4 oraz zmniejszone fT3. Zmiany te są wynikiem obniżonej produkcji TBG, transtyretyny, albumin i dejodynazy typu 1 przez wątrobę.

Zmniejszona konwersja T4 do T3 przez wątrobową dejodynazę typu 1 skutkuje ponadto zwiększeniem aktywności dejodynazy typu 3 odpowiedzialnej za konwersję T4 do nieaktywnej postaci T3 (rT3).

Wirusowe zapalenie wątroby
Zakażenia wirusowym zapaleniem wątroby, zarówno typu B, jak i C charakteryzują się pozawątrobową manifestacją związaną z immunologicznymi powikłaniami zakażenia, w tym zaburzeniami funkcji tarczycy na tle autoimmunologicznym. U pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby typu C przeciwciała przeciwtarczycowe występują częściej niż u pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby typu B.

Jak niektóre choroby wątroby wpływają na działanie narządów płciowych?

Oś podwzgórze – przysadka – gonady
Gonadotropiny produkowane w przysadce mózgowej, tj. folikulotropina (FSH) i lutropina (LH) wychwytywane są przez receptory komórkowe gonad stymulując syntezę hormonów płciowych. Gonadotropiny usuwane są z organizmu z moczem po uprzedniej degradacji przez hepatocyty. Uszkodzenia wątroby prowadzą do wzrostu LH i FSH w surowicy.

Niewydolność wątroby
Niewydolność wątroby związana jest z hipogonadyzmem, atrofią jąder bądź jajników, obniżonym libido, niepłodnością oraz obniżonym stężeniem testosteronu. W przebiegu niewydolności wątroby w gonadach dochodzi do zwiększonej konwersji androstendionu w estron i estradiol pod wpływem dużego stężenia FSH, co przy zmniejszonej degradacji estradiolu w wątrobie prowadzi do ginekomastii i utraty męskiego typu owłosienia u mężczyzn. Zmiany te są tym bardziej wyraźne im bardziej zaawansowane jest uszkodzenie wątroby.

Jako że produkcja białka wiążącego hormony płciowe (SHBG), w tym testosteron, stymulowana jest przez estrogeny, podwyższone ich stężenie prowadzi do zwiększenia poziomu SHBG w surowicy. Skutkuje to zmniejszonym stężeniem wolnego testosteronu i dihydrotestosteronu.

Niewydolność wątroby związana jest także z zaburzonym wydzielaniem prolaktyny. U niektórych pacjentów z marskością wątroby dochodzi do podwyższenia jej stężenia i zaburzenia cyklicznego wydzielania hormonu. Przyczyną zwiększonych stężeń prolaktyny jest w dużej mierze podwyższony poziom estrogenów, który prowadzi do pobudzenia sekrecji prolaktyny.

Ponadto, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn niewydolność wątrobowa, prowadzi do zaburzeń w sekrecji neurotransmiterów, takich jak noradrenalina i dopamina co także skutkuje podwyższonym poziomem prolaktyny.

Alkoholowa marskość wątroby
W dużym stopniu przyczynia się do dysfunkcji gonad ze względu na toksyczne działanie etanolu. U mężczyzn alkohol powoduje zaburzenie spermatogenezy, ze względu na toksyczne działanie na komórki Leydiga, a także prowadzi do obniżenia stężenia testosteronu nawet po stosunkowo krótkiej ekspozycji.

Ponadto głównym mechanizmem prowadzącym do hipogonadyzmu u alkoholików jest bezpośredni wpływ etanolu i jego metabolitu, aldehydu octowego, na produkcję przez korę nadnerczy androgenów będących prekursorami estrogenów.

Alkohol wzmaga aktywność aromatazy prowadzącej do konwersji androgenów w estrogeny. U kobiet nadużywających alkoholu może dojść do zaburzeń cyklu miesiączkowego pod postacią cykli bezowulacyjnych i nieregularnych miesiączek. Może także wzrosnąć poziom estrogenów i obniżyć poziom testosteronu.

Jak widać, wątroba odgrywa jedną z kluczowych ról, jeżeli chodzi o prawidłowe działanie układu endokrynnego. Zwracam na ten temat uwagę, ponieważ warto trochę odejść od standardowego postrzegania leczenia chorób: jak chorują nerki, to leczymy nerki, jak choruje tarczyca to skupiamy się tylko na niej.

Nasze ciało to jedna, integralna całość, która, aby sprawnie pracować – potrzebuje wszystkich narządów. Te z kolei są wzajemnie ze sobą połączone i stanowią zgrany zespół, który potrzebuje wszystkich zawodników do sprawnego funkcjonowania.

To dlatego tak ważne jest podejście do chorób holistycznie – jeżeli niedomaga tarczyca, zwróćmy również uwagę na jelita czy wątrobę – one są niezwykle ważne, aby tarczyca wróciła do ładu.

Źródła:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20016054
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12205333
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5290763/
http://www.eje-online.org/content/152/4/501.full
https://www.sciencedirect.com/…/pii/0003986181904288